Kapelusznicy

"Większość czytelników zapewne zna postać Szalonego Kapelusznika z „Przygód Alicji w krainie czasów” Lewisa Carrolla, w której to książce przedstawiony on został jako podenerwowany i zabawny w swoim roztargnieniu człowiek, nieustannie spoglądający na zegarek i panicznie obawiający się ścięcia z rozkazu królowej. Jednakże geneza tej postaci (a także popularnego brytyjskiego powiedzenia „szalony jak kapelusznik”) jest już zdecydowanie mniej zabawna. Faktycznie, w XVIII i XIX wieku kapelusznicy faktycznie cierpieli na poważne zaburzenia psychosomatyczne. Jak nietrudno się domyśleć, ich źródłem była wykonywana przez nich praca.

Jeszcze do połowy XX wieku kapelusze były nieodłącznym elementem stroju, tak męskiego, jak i damskiego. Wykonywane były najczęściej z filcu, czyli materiału wykonanego ze sprasowanej sierści zwierząt futerkowych, na ogół zajęcy, królików bądź bobrów. Włosie tych zwierząt cechowało się dość dużą twardością, sprężystością i wytrzymałością na uszkodzenia, co z jednej strony pozwalało na wytwarzanie wysokiej jakości nakryć głowy, z drugiej zaś wymagało stosowania dość złożonych procesów technologicznych przy otrzymywaniu materiału. Do końca XIX wieku jedyną metodą skutecznej produkcji filcu było poddawanie włosia działaniu mieszaniny azotanu rtęci i słabego kwasu nieorganicznego. Z tego też powodu, każda osoba zajmująca się kolejnymi etapami produkcji kapelusza była narażona na kontakt z drobinami rtęci, obecnymi w filcowym pyle. Warto przy tym zauważyć, że czeladnicy przycinający i wygładzający filc byli zagrożeni dużo bardziej niż osoby zajmujące się dalszymi etapami produkcji (formowaniem i prasowaniem). Badania przeprowadzane pod koniec XIX wieku w Wielkiej Brytanii wykazały, że ponad 40% krajaczy filcu i ponad 12% kapeluszników cechują objawy chronicznego zatrucia rtęcią (do których należało drżenie mięśni, drażliwość, paranoidalne i maniakalne zaburzenia osobowości oraz, w nieco mniejszym stopniu, przedwczesne łysienie i osłabienie dziąseł)."